Autor je urednik portala aloonline.me
Kada se govori o položaju Srba u Crnoj Gori, često se zaboravlja jednostavna istina: identitet nije ideologija, već svakodnevni osjećaj pripadnosti, jeziku, vjeri i kulturi. Tokom poslednjih decenija, Srbi u Crnoj Gori bili su izloženi marginalizaciji, sistematskom istiskivanju iz javnog prostora i pokušajima da se umanji njihova istorijska, kulturna i politička uloga u državi u kojoj su rođeni.
U vremenima kada se ćirilica uklanja sa tabli, kada se srpski jezik zove „tuđim“, a pravoslavni običaji proglašavaju za „ugrožavanje države“ — potrebna je jasna podrška, a ne prazna diplomatija. I u tom pogledu, politika Aleksandra Vučića postala je dosledna i konkretna, za razliku od one koju su Srbi u regionu decenijama gledali i slušali.
U takvom kontekstu, odnosi sa Srbijom postaju mnogo više od spoljne politike — postaju pitanje oslonca, nade i političkog opstanka. I ma šta ko mislio o Aleksandru Vučiću, teško je poreći da je u poslednjoj deceniji Srbija pod njegovim vođstvom pokazala više brige i konkretne podrške za Srbe u Crnoj Gori nego bilo kada od crnogorske nezavisnosti 2006. godine ali i prije toga. Odnos Srbije prema nama nije samo diplomatska tema, već pitanje identiteta. I tu, htjeli to neki da priznaju ili ne, ključnu ulogu u poslednjih desetak godina imao je predsjednik Srbije Aleksandar Vučić. Ta podrška je postala sistemski model – ulaganje u mlade, institucionalna povezanost, kulturna podrška, ali i politička zaštita tamo gde je diskriminacija očigledna.
Konkretna podrška, a ne samo prazna retorika
Podrška Srbije svom narodu u Crnoj Gori za vrijeme Vučićevog mandata nije ostala u domenu deklaracija. Ona se ogleda u finansiranju kulturnih i prosvjetnih projekata, pomoći Srpskoj pravoslavnoj crkvi u ključnim trenucima, kao i u stalnoj diplomatskoj podršci tokom spornih zakonskih rešenja koja su ugrozila vjerska prava. To je politika koja, čak i kad nije savršeno komunikativna, ipak djeluje — konkretno i u tišini.
Srbi u Crnoj Gori znaju šta znači kada Beograd ćuti. Ta tišina u prošlosti često je značila zaborav, a zaborav nas je umalo poveo u nestanak. Vučić je, svim svojim političkim manevrima, uspio da taj zaborav prekine. Dok su mnogi srpski političari godinama redovno pominjali Srbe u regionu samo kroz prigodnu retoriku, Vučić je bio jedini koji je tu temu pretvorio u institucionalnu praksu. Nema sumnje — kritika je bilo i biće. Ali podrška srpskim kulturnim centrima, finansiranje škola, obnove hramova, kao i podrška Srpskoj pravoslavnoj crkvi u Crnoj Gori — sve to nije bilo ni slučajno ni dekorativno.
Najvidljiviji primjer bio je 2020. godine, u trenucima kada su Srpska pravoslavna crkva i vjerujući narod bili pod direktnim udarom tadašnje vlasti u Crnoj Gori. Dok su mnogi ćutali, Vučić je bio državnik koji nije poklekao pod pritiscima već je, diplomatski ali jasno, stao uz svoj narod i svoju Crkvu. Ta podrška nije bila samo politička — ona je, što je najvažnije, imala moralnu težinu.
Stabilna Srbija kao ključ regionalnog balansa
Možda najvažnija stvar koju Srbija pod Vučićem pruža Srbima u regionu jeste osjećaj stabilnosti. U regionu u kome su Srbi često bili žrtve istorijskih eksperimenata, Srbija koja ne tone u haos znači više nego što mnogi u Beogradu mogu da razumiju. Jaka ekonomija, institucionalna stabilnost i samopouzdanje na međunarodnoj sceni, daju Srbima u Crnoj Gori osjećaj da nisu sami i podiže nacionalni osjećaj pripadnosti. To nije pitanje liderskog kulta. To je pitanje države koja djeluje. A kad Srbija djeluje — lakše je biti Srbin i u Podgorici, i u Nikšiću, i u Pljevljima i u Boki.
Ono što većina Srba u Crnoj Gori danas razumije jeste da bez stabilne i jake Srbije, ne postoji ravnoteža ni u regionu, ni u našim životima. Srbija nije samo država „preko Brodareva“ — ona je za nas simbol zaštite, utočište u identitetskom haosu i garant da nećemo nestati u sopstvenom zavičaju. Priznajmo zato da Aleksandar Vučić ima dar da državu vodi tako da je primjećuju. Njegov uticaj u regionu, posebno kod Srba izvan Srbije, ne zasniva se samo na ekonomskoj moći već i na osjećaju da ne postoji politika zaborava.
Ni mit, ni ideal — već politička činjenica
Ne pravim ovim tekstom mit od Aleksandra Vučića. Ali iz ugla Srba u Crnoj Gori, on nije politički idol — već nužnost. On je jedini lider u regionu koji, bez obzira na pritiske i često nepopularne poteze, dosledno održava politiku povezanosti sa Srbima izvan granica Srbije. To povezivanje nije nametanje. To je podrška koja ostavlja prostor da sami vodimo svoje borbe, ali znajući da nismo ostavljeni i sami.
Aleksandar Vučić nije naš predsjednik po funkciji, ali jeste po posledicama svoje politike. I tu nema potrebe za poltronisanjem, niti za hiperbolom. Dovoljno je reći: u trenucima kad nam je bilo najpotrebnije — nije ćutao. A u vremenu u kome se nacionalni identitet Srba u Crnoj Gori svodi na statistiku i ignorisanje, takav stav ima veću težinu nego što možda izgleda. Za nas — on je bio politička tačka oslonca. Ne kao ideolog, ne kao mesija, već kao neko ko nas nije izbrisao iz mape političkog razuma, a to je već mnogo.
Srbi u Crnoj Gori najčešće su meta ideološkog inženjeringa, institucionalne diskriminacije i pokušaja istorijskog preoblikovanja. U takvom ambijentu, važno je znati da Beograd ne ćuti. Vučićev odnos prema Srbima u regionu nije uvijek glasan, ali je sistematičan i ima nešto što niko u našem regionu nema: državu koja funkcioniše i politiku koja razumije da bez brige o Srbima van granica, Srbija nije potpuna.
Nama u Crnoj Gori ne treba ni milost, ni sentiment. Potrebna je stabilna Srbija, jaka ekonomski i diplomatski, kao i predsjednik koji ne zaboravlja da nas ima i južno od Lima.
Šta nam je činiti?
Ako želimo odnos koji nije zasnovan na sentimentu, već na uzajamnom poštovanju, onda moramo znati da stabilna Srbija nije nešto što se podrazumjeva. Ona se gradi i zaslužuje. A trenutno, Aleksandru Vučiću možemo pripisati to da je Srbiju doveo do pozicije sa koje može da pomogne, ne samo da izražava žaljenje.
U svijetu gdje su velike riječi jeftine, a konkretna djela rijetka — mi koji živimo u Crnoj Gori ne treba da tražimo idole, ali ne bi trebalo ni da ignorišemo one koji, kad je bilo najteže, nisu ćutali. Mi kao narod u Crnoj Gori ne želimo tuđu državu, ali želimo svoju istinu. Ne tražimo prevlast, već jednakost. Ne tražimo političke poklone, već garancije dostojanstva. I u tome, pod ovom vlašću u Srbiji, više nego pod svim prethodnim, imamo partnera — nekog ko je prisutan. Predsjednik Srbije je državnik koji tu prisutnost drži kao stalno političko načelo i zbog toga, u Crnoj Gori — čak i među onima koji ga manje vole — postoji osjećaj da Srbija gleda, prati, i ne okreće glavu.
Politika destabilizacije — koncept bez pokrića
Srbija je, kao i mnoge druge balkanske države, često bila plijen površnih rešenja, velikih riječi i još većih razočaranja. Iako pravo na protest, blokadu i kritičku riječ predstavlja osnovni demokratski alat, pitanje je — šta se dešava kada ti alati postanu sami sebi svrha?
Poslednjih mjeseci svjedoci smo sve češćeg oslanjanja na strategiju „plenuma“, performansa, blokada i „pumpanja“ javnosti kao zamjene za politiku. Ta strategija počiva na uvjerenju da će se kroz upornu histerizaciju javnog prostora, kroz kontinuirano ponižavanje institucija i mobilizaciju dijela društvenih mreža, stvoriti utisak masovnog nezadovoljstva. Problem je — što stvarnost govori drugačije.
Aleksandar Vučić nije političar bez greške. Ali ono što ga razlikuje od opozicije jeste upravo sposobnost da ponudi konkretan rezultat. Dok drugi organizuju protestne šetnje bez jasne poruke, on završava infrastrukturne projekte. Dok se na plenumima prepucavaju o terminima i formama, država sklapa ugovore sa stranim investitorima. I nije stvar u tome da li neko „više voli Vučića“, stvar je u tome što drugi nemaju šta da ponude, osim otpor — kao vječno stanje.
Blokirati saobraćajnice, institucije ili društvene funkcije postalo je redovno sredstvo političke borbe opozicije. U Srbiji, blokade su napad na svakodnevni život običnih ljudi. I upravo ti ljudi — radnici, penzioneri, preduzetnici — ne vide smisao u tome da im se život parališe radi opozicione retorike koja se svodi na: „Samo da ovaj ode“. Ta vrsta nasilja nad normalnošću nije revolucionarna. Ona je kontraproduktivna. Ona ujedinjuje građane oko onoga ko djeluje kao brana od haosa — a to je, realno, i dalje Vučić.
Mehanizam „pumpanja“ je sve što nudi medijski angažovana manjina
Jedan od najopasnijih fenomena u domaćoj političkoj kulturi je mehanizam „pumpanja“ — stvaranje medijskog i virtuelnog balona u kojem izgleda da je vlast na ivici pada, narod „na nogama“, režim u panici. A onda — izbori. I realnost hladno pokaže drugo: apsolutna većina za Vučića. Ovo nije samo tehnička pobjeda. To je pokazatelj velikog jaza između urbane, medijski aktivne manjine i većinskog stanovništva koje gleda konkretne rezultate. Dok jedni debatuju na plenumima, drugi gledaju novi most, obnovljenu školu ili povećanu platu.
Aleksandar Vučić ne pobjeđuje zato što mu se sve prašta, već zato što mu se više vjeruje. Dok drugi govore, on radi. Dok drugi obećavaju „novi sistem“, on se bavi time da stari sistem funkcioniše bolje. Njegov stil je često žestok, njegov nastup dominantan, ali u društvu naviknutom na političku apatiju, ta energija djeluje kao garancija da neko drži stvari pod kontrolom. Upravo zato se protesti i plenumi često završe kao interni događaji za politički angažovanu manjinu — dok većina ostane u svojoj svakodnevici i kad dođe vrijeme, glasa racionalno.
Demokratija nije samo protest. Ona je ponuda. Ona je ideja. Ona je alternativa. Kada toga nema, ostaje samo otpor — i u tom otporu građani prepoznaju prazninu. Upravo zato se većinski opredijele za stabilnost, a ne za avanturu. Za rezultat, a ne za iluziju. Aleksandar Vučić definitivno nudi više od opozicije, koja se oslanja na ulicu, pumpanje atmosfere i simboličke gestove bez političke težine.
I sve dok je tako, izbor naroda u Srbiji biće jasan. Isto tako, ni većina Srba u Crnoj Gori nema dilemu, jer politika je tu da odgovori djelima, ne riječima. Upravo u tom kontekstu, ime Aleksandra Vučića se izdvaja kao politički faktor koji je Srbima u Crnoj Gori pružio kontinuitet pažnje, brige i podrške.
Osjećaj nacionalne solidarnosti
Iako dio jednog naroda, Srbi u Crnoj Gori su se dugo vremena osjećali zaboravljeno od Beograda i nevidljivi za političke elite na vlasti u Srbiji. Branili smo nedopustivo dugo i prepušteni sami sebi, ne samo crkvenu imovinu, već pravo na istorijsku istinu, na ime i prezime, na ćirilicu, na naše običaje. Sve ono što čini temelj onoga što smo — i u Crnoj Gori i u Srbiji. Pod Vučićevim vođstvom, Srbija više nije pasivni posmatrač, već dosledni partner koji razumije šta znači biti Srbin u Crnoj Gori, sa spremnošću da čuje i čuva svoje.
U vremenima kad je tišina bila glasnija od podrške, Srbija pod Vučićevim vođstvom je nacionalno odgovorno stvorila institucionalne uslove da se osjetimo kao dio cjeline, jedne i nedjeljive, dijelom srpskog naroda. To mora da se prizna i nikada ne smije da se zaboravi.
